Hồ Hương
20/11/2011
Nằm
ven con sông Giá, làng gốm sứ xã Minh Tân, huyện Thủy
Nguyên trải qua bao thăng trầm, có lúc mai một. Thợ giỏi đi tứ xứ kiếm
ăn. Người ở lại dù yêu tha thiết nghề truyền thống của cha ông, cũng
đành phải phá bỏ những lò gốm cuối cùng để tìm kế mưu sinh bằng các nghề
khác…Nhưng cũng có người quyết tâm giữ lửa nghề truyền thống với mong
ước hồi sinh làng nghề.
 |
| Người lao động tại cơ sở sản xuất của Huy gốm Minh Tân cần mẫn với công việc |
Thăng trầm cùng thời gian
Được thiên nhiên
ban tặng vùng đất phù hợp, từ hàng trăm năm trước, ở làng Dưỡng Động đã
phát triển nghề gốm, sứ. Gốm sứ ở Dưỡng Động không thua kém sản phẩm
của các làng nghề nổi tiếng trong cả nước lúc ấy như Bát Tràng (Hà Nội),
Hải Dương, Phù Lãng (Bắc Ninh). Theo một số người cao tuổi trong làng,
có thời kỳ làng gốm Dưỡng Động nổi tiếng về sản phẩm bộ ấm chén da Chu,
không chỉ đáp ứng yêu cầu người tiêu dùng trong nước mà còn được xuất
khẩu sang các nước bạn. Người tiêu dùng thích đồ gốm của Dưỡng Động bởi
chất đất nơi đây mang lại cho sản phẩm màu sắc tự nhiên mà không phải
pha trộn bất cứ loại phẩm màu nào. Sản phẩm gốm, sứ Dưỡng Động ra lò bao
giờ cũng có vẻ đẹp tự nhiên, sang trọng.
Được
cha ông truyền lại cho nghề truyền thống, từng đời con, cháu trong làng
nghề tiếp nối, “đánh bóng” thêm tên tuổi của gốm sứ Dưỡng Động. Trong
giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp, dù bom đạn chiến tranh nhưng
làng nghề vẫn đỏ lửa. Những người thợ luôn tự hào về sản phẩm của làng
nghề khẳng định được chỗ đứng trên thị trường. Trong giai đoạn này, làng
nghề gốm sứ đánh dấu bước phát triển thịnh vượng của HTX Minh Khai, nơi
hàng nghìn xã viên là người dân trong làng gốm ngày đêm cần mẫn sản
xuất tập trung, tạo ra các sản phẩm mang lại giá trị kinh tế cao. Sự
phát triển của HTX gắn liền với tên của một xóm chuyên sống bằng nghề
thủ công sản xuất gốm sứ: xóm Lò. Người dân xóm Lò ngày ấy ăn gạo sổ nên
không ai được chia ruộng đất để cày, cấy. Nghề làm gốm sứ trở thành
nghề sản xuất chính của họ. Bên cạnh sản xuất đồ gốm, sứ gia dụng, làng
nghề ngày ấy còn sản xuất sản phẩm ống thoát nước phục vụ cho các công
trình xây dựng.
Tuy
nhiên, ở những năm 80 của thể kỷ trước, cùng với sự khó khăn chung của
ngành nghề thủ công, làng nghề gốm sứ Dưỡng Động cũng không thoát khỏi
sự trầm lắng. Sản xuất của làng nghề ngày càng thưa thớt, đồng thời gặp
phải sự cạnh tranh khốc liệt của các sản phẩm cùng loại. Đầu những năm
1990, ống sành thoát nước cũng dần thay thế bằng nhựa, thép nên sản phẩm
của làng nghề mất thị trường…Giai đoạn xóa bỏ bao cấp, HTX Minh Khai không
có việc làm thường xuyên, nên một số thợ có tay nghề bỏ làng đi làm cho
cơ sở sản xuất của ông Hải “đồ cổ” hoặc tại các tỉnh bạn. Một số người ở
lại làng cũng tìm cách mưu sinh bằng nghề khác như kinh doanh, buôn
bán, thợ xây… Đến năm 1996, 1997 HTX Minh Khai chỉ còn hoạt động cầm
chừng, sau đó tan rã. Nhà xưởng sản xuất cũ, nát…được địa phương trưng
dụng vào những việc khác.
 |
| Gốm sứ mỹ nghệ tại cơ sở sản xuất của Huy gốm Minh Tân |
Quyết tâm giữ lửa cho làng nghề
Trước
thực trạng làng nghề có nguy cơ biến mất, khi những lò gốm cuối cùng
của những người yêu nghề gốm sứ còn giữ lại cũng dần bị phá bỏ, một
người con của quê hương là anh Vũ Đức Huy quyết tâm từng bước hồi sinh
nghề gốm truyền thống. Anh Huy tâm sự: “Thuở nhỏ được ông bà, cha mẹ dạy
nghề làm gốm, sứ, nên nghề này gắn bó với
tôi như máu thịt. Chứng kiến làng nghề mai một dần tôi cũng thấy buồn
và luôn mong ước ngày nào đó có thể khôi phục làng nghề”. Để thực hiện
mong ước đó, với tay nghề sẵn có, anh Huy tìm đến nhiều làng nghề gốm sứ
nổi tiếng như Bát Tràng, Phù Lãng để làm, học hỏi thêm kinh nghiệm. Năm
2003, anh trở về quê hương, bắt đầu gây dựng cơ sở sản xuất gốm, sứ tại
địa phương.
Với
bao khó khăn trước mắt, anh Huy từng bước khắc phục để phát triển nghề
trên quê hương. Thời gian đầu, anh mượn lại cơ sở vật chất của HTX Minh
Khai, mua sắm đồ nghề, xây dựng lò nung gốm sứ theo phương pháp thủ
công, mời những người có tay nghề, còn tâm huyết với nghề hợp tác cùng
phát triển sản xuất. Anh tích cực tuyên truyền, vận động thanh niên
trong làng bắt tay với nghề làm gốm. Với những người thợ trẻ, anh Huy
dày công chỉ bảo, đồng thời chia sẻ những kinh nghiệm học hỏi được trong
quá trình anh làm nghề ở các làng nghề Bát Tràng, Phù Lãng.
Anh
Huy cho biết, cùng với việc hồi sinh nghề gốm truyền thống trên quê
hương, cần tạo ra sự khác biệt giữa các sản phẩm của cha ông xưa và sản
phẩm gốm, sứ hiện đại. Có vậy, sản phẩm mới đáp ứng yêu cầu của thị
trường hiện nay. Tại cơ sở sản xuất của anh Huy, thời gian đầu sản phẩm
chủ yếu là các bộ ấm chén, vật dụng gia đình và con giống. Đặc biệt, anh
Huy có biệt tài sản xuất các con giống độc đáo, sinh động. Gần đây, sản
phẩm phong phú, đa dạng hơn, có thêm các sản phẩm gốm, sứ mỹ nghệ phục
vụ trang trí trong các nhà hàng, khách sạn; đồ lưu niệm cho khách du
lịch…Cơ sở sản xuất của anh từng bước hiện đại hóa. Nếu như thời gian
đầu chủ yếu thủ công, sử dụng lò nung gốm, sứ bằng than, củi; nay được
đầu tư thêm một số máy móc hỗ trợ sản xuất, xây dựng lò bằng ga để giảm
thiểu ô nhiễm môi trường…
Cơ
sở sản xuất của anh Huy hiện nay tạo việc làm cho một số lao động địa
phương, trong đó có không ít người là những thợ gốm có tay nghề của HTX
gốm, sứ Minh Khai xưa. Anh Huy mong muốn cơ sở sản xuất ngày càng được
mở rộng, thu hút được nhiều thanh niên, những người thợ có tay nghề làm
việc. Tuy nhiên, cơ sở còn đứng trước khá nhiều khó khăn như mở rộng thị
trường cho sản phẩm, nguồn vốn đầu tư sản xuất còn hạn chế, mặt bằng chật hẹp.
Nghề
gốm sứ ở Dưỡng Động đang từng bước hồi sinh, nhưng để lấy lại vị thế
trên thị trường, mở rộng thị phần cần có sự quan tâm hơn của các cấp
chính quyền địa phương, nỗ lực của chính những người dân Dưỡng Động
trong việc khai thác tinh hoa của cha ông, đổi mới nâng cao chất lượng sản phẩm, năng động tìm kiếm thị trường….
Hồ Hương
Các bài khác:
